Entübe Nedir?

Kendi başına nefes alamayan veya solunum yetersizliği yaşayan hastalarda ventilatör adı verilen cihaz (entübasyon cihazı) yardımıyla solunumun devamlılığı sağlanabilir. Aynı zamanda hava yolunun açık tutulması ile birlikte boğulmanın önüne geçilebilir ve bilinci yerinde olmayan hastalarda solunum işlevi gerçekleştirilebilir.

Covid-19 enfeksiyonunda özellikle de ciğerlerindeki tutulum oranı yüksek olan, nefes darlığı yaşayan hastalarda kandaki oksijen düzeyinde düşüklük söz konusu ile hastanın entübe edilmesi gerekebilir. Entübe hasta yatışı ventilasyon cihazına bağlı olduğu müddetçe yoğun bakım ünitelerinde devam eder. Hastanın sağlık durumuna göre entübasyonun sonlanmasının ardından da bir süre yoğun bakımda kalması gerekebilir.

Entübasyon, Covid-19 enfeksiyonunu ağır şekilde geçiren hastalarla ilgili son zamanlarda sıklıkla duyulan kavramlardan biridir. Entübasyon çeşitleri arasında nazogastrik entübasyon, fiberoptik entübasyon gibi türler yer alsa da yaygın olarak kullanılan entübasyon kavramı mekanik solunum amacıyla gerçekleştirilen endotrakeal entübasyondur. Buna karşın entübasyon yalnızca Covid-19 değil zatürre, KOAH, solunum yetmezliği gibi çeşitli durumlarda da yapılan bir uygulamadır.

Solunum, vücutta hücrelerin ihtiyaç duyduğu oksijenin karşılanması ve yaşamın devam ettirilmesi için sürekli olarak devam eder. Hastanın, solunumu kendisi gerçekleştiremediği yukarıda belirtilen durumların yanı sıra anestezi altında gerçekleştirilen ameliyatlarda veya solunumu etkileyen yaralanmalarda da solunumun devam etmesi için hasta entübe edilir.

Entübasyon, bir hastanın boğazına esnek yapılı plastik bir tüpün yerleştirilmesi ile gerçekleştirilir. Bu tüpler halk arasında entübasyon aleti veya entübe aleti gibi farklı isimlerle de bilinir. Tüp, ağız veya burun yolu ile tıpta trakea olarak adlandırılan soluk borusuna uzanır. Tüp yerleştirilirken ses telleri gibi zarar görmesi muhtemel hassas dokuların görülebilmesi için laringoskop adlı cihaz kullanılır. Bu sayede işlem sırasında solunum yolu net bir şekilde görülebilir. Ardından tüp tipik olarak bir ventilasyon cihazına bağlanır ve hasta entübe edilmiş olur. Kişi nefes almakta güçlük çekmeyecek kadar iyileştiğinde entübasyon sonlandırılır ve tüp çıkarılır.

Bu uygulama dünya genelinde anestezinin kullanıldığı tüm ameliyathanelerde ve acil servislerde rutin olarak yapılan bir işlemdir. Entübasyonun hangi koşullar altında yapıldığı risk oranını önemli ölçüde etkiler. Acil servis koşullarında hızlı şekilde gerçekleştirilen entübasyonlarda gerekli hassasiyetin sağlanamaması ve hastanın durumunun stabil olmaması gibi nedenlerle komplikasyon riski söz konusu olabilir. Olası komplikasyonlar arasında ise şunlar yer alır:

· Ses tellerinin zarar görmesi

· Kanama ve enfeksiyon gelişmesi

· Boğazda veya soluk borusunda yara oluşumu

· Diş ve diş etlerinin zarar görmesi

· Ödem ve sıvı birikimi

· Göğüs boşluğunda doku yırtılması

Tüm bu kompikasyonların gelişme olasılığı, obezite hastalarına uygulanan entübasyonlarda önemli ölçüde yükselir. Bununla birlikte boğaz ağrısı, yutkunma ve konuşma güçlüğü, sinüzit ve zatürre gibi komplikasyon riskleri tüm entübasyon işlemleri için değişen oranlarda söz konusudur.

Entübe ve Yoğun Bakım Arasındaki Fark Nedir?

Covid-19 pandemisinin başlangıcından bu yana yeni pozitif vaka sayıları, ağır vaka sayısı, yoğun bakım ve entübe hasta sayıları gibi veriler günlük olarak paylaşılmaktadır. Bununla birlikte normalde sağlık personelleri haricinde çok fazla kişi tarafından bilinmeyen entübe hasta, yoğun bakım hastası gibi kavramlar günlük yaşamda sıklıkla kullanılmaya başlamıştır. Özellikle koronavirüs özelinde birbiri ile sıklıkla karıştırılan entübe ve yoğun bakım farkı tam olarak bilinmemektedir.

Entübe, yani halk arasında entübe cihazı olarak da bilinen ventilasyon cihazına bağlı hastalar genellikle yoğun bakım koşullarında takip edilir. Fakat her yoğun bakım hastası entübe hasta değildir. Solunum işlevini kendi başına yeterli olarak yerine getirebilen hastalarda entübasyon gerekmez. Fakat entübe olmamasına karşın hasta, hastalığına ilişkin herhangi bir risk durumu nedeniyle yoğun bakımda takip edilebilir.

Entübe hastaların yatış şekli, hekimler tarafından hastanın durumuna göre belirlenebilir ve zaman zaman değiştirilebilir. Bazı hastalar entübasyon süresince yüz üstü yatırılır. Bazı hastalarda ise klasik sırt üstü yatış pozisyonu tercih edilebilir.

Entübe Kaç Gün Sürer?

Covid-19’da ve solunumu etkileyen diğer birçok hastalıkta, hastalığın ağır geçirilmesi halinde kişinin belirli bir süre entübasyon yolu ile mekanik ventilasyon alması gerekebilir. Genel olarak enfeksiyon hastalıklarında öncelikle ilaç tedavileri ve diğer tedavi seçenekleri denendikten sonra halen sonuç alınamadığında entübasyona başvurulur.

Dolayısıyla Covid-19 hastalarında hastayı entübe etmek antiviral ilaçlar, antikoagülan (kan sulandırıcı) ilaçlar, tamamlayıcı oksijen tedavisi gibi birçok tedavi yönteminin yeterli sonucu vermemiş olduğu durumlarda uygulanan bir prosedürdür. Entübasyonun kaç gün süreceği tamamen hastanın durumuna bağlıdır. Bazı hastalarda entübasyon yalnızca birkaç gün gerekli olurken bazı ağır hastalarda entübasyonun haftalarca devam etmesi gerekebilir. Hastanın entübe olarak kaldığı süreç ne kadar uzarsa komplikasyon gelişme olasılığı da o oranda artar.

Uzun süre entübasyon altında kalan hastalarda hava yollarında daralma ve akciğerlerin solunum desteğine bağımlı hale gelmesi gibi riskler gelişir. Bu nedenle birkaç hafta içerisinde iyileşmeyen hastalarda trakeostomi gibi farklı yöntemlere başvurulması gerekebilir. Trakeostomide doğrudan soluk borusuna açılan bir yol yardımıyla solunumun gerçekleştirilmesi mümkün hale gelir.

Uzun süre entübasyon altında kalan hastalarda özellikle de tükrük aspirasyonu gibi nedenlerle gelişebilecek enfeksiyonların önemli ölçüde azaltılabileceği düşünülmektedir. Bu durum hastanın yoğun bakımda kalış süresini belirgin bir şekilde etkilememesine karşın komplikasyon riskinin azaltılmasında oldukça etkilidir.

Entübe Olan Hasta İyileşir mi?

Bilimsel istatistiklere bakıldığında entübe edilen Covid-19 hastalarının yaklaşık olarak dörtte üçlük bölümünün hayatta kaldığı görülmektedir. Dolayısıyla entübe edilen hasta için hayatta kalma olasılığının halen yüksek olduğu söylenebilir. Entübe edilen hasta için ölüm oranının entübe olmayan hastalara göre artmasında etkili olan durum aslında solunum cihazına bağlanan hastanın ağır hasta olmasıdır. Entübasyon süresince hastanın takip ve tedavi süreci oldukça önemlidir. Yoğun bakım entübe hastaların takibi için en uygun ortamdır. İyileşmeye başlayan hastalarda ventilasyon desteğinin kesilmesinin ardından hastanın genellikle bir süre daha oksijen desteği alması gerekir.

Entübasyon noktasına gelen hastalarda virüsün veya hastalık etkeninin yol açtığı diğer komplikasyonların iyileştirilmesi, hastanın hayatta kalma olasılığının artmasında en önemli faktördür. Ventilasyon cihazına bağlı kalınan süre uzadıkça hastada ölüm oranı ve ciddi komplikasyon gelişme olasılığı artar. Fakat hastalığı tedavi edilen ve uygun zamanda entübasyonu sonlandırılan hastalarda, entübasyona bağlı komplikasyonların tamamen geri döndürülebilmesi genellikle mümkündür. Hastaların cihazdan ayrılmalarının ve hatta taburcu edilmelerinin ardından bile bir süre daha oksijen desteği alması gerekir. Bu süreç içerisinde hekimi tarafından verilen önerilere hassasiyet gösteren hastalarda kalıcı hasar kalma olasılığı oldukça düşer.

Ameliyatlarda uygulanan genel anestezi sırasında entübe edilen hastalar ameliyatın bitiminden sonra ekstübe edilir. Entübe edilen hastanın uyandırılması sonrasında hem entübasyona hem de anesteziye bağlı olarak da bazı yan etkiler görülebilir. Mide bulantısı ve kusma gibi yan etkiler anestezi nedeniyle sıklıkla görülür. Boğaz ağrısı, ağız ve boğazda yara oluşumu ise entübe işlemi sonrasında yaygın olarak görülen durumlar arasındadır. Yetişkinlerin yanı sıra bebeklerde de çeşitli durumlarda entübasyon gerekli olabilir.

Özellikle erken doğum nedeniyle prematüre olarak dünyaya gelen bebeklerde doğumun hemen ardından entübasyon gerekebilir. Ayrıca çeşitli sağlık sorunları nedeniyle de bebeklerde entübe durumu gerekli olabilir. Entübe bebek bakımı genellikle hastane koşullarında bu alanda uzman hekimler, hemşireler ve diğer sağlık personeli tarafından gerçekleştirilir. Entübasyonun sonlandırılmasının ardından solunum yollarının sağlığı açısından yetişkinlerden farklı ve daha uzun süreç gerektiren uygulamalara başvurulması gerekebilir.

Tüm bu uygulamalar süresince her hastanın sağlık durumu kendine özgü olacağından süreç ve uygulamalar hastadan hastaya farklılık gösterebilir. Bu nedenle entübe hasta yakınlarının yalnızca hekimlerinin önerileri doğrultusunda hareket etmelerinde fayda vardır. Evde takip edilen Covid-19 hastalarında hastalığın ağır seyretmesi ve nefes darlığının gelişmesi halinde entübasyon gerekli olabilir. Dolayısıyla nefes darlığı gelişen Covid-19 hastaları derhal sağlık kuruluşlarının acil servislerine başvurmalıdır.