
Hayat ilk nefesle başlar, son nefese kadar da normal koşullarda pek nefes alıp verdiğimizin farkına bile varmayız. Oysa dakikada 12-14 defa, her seferinde yarım litreye yakın hava alıp veririz ve bir ömür boyu bu nefes alıp verme “iş”i devam eder. Evet, nefes alıp verme bir “iş”dir hem de hayati önemde ciddi bir iştir. Bu işin yürütülmesinde burundan başlayarak solunum yollarımız, beyinden başlayıp kaslara yayılan solunum merkezimiz ve iletim sinirleri, nefes alma-verme kaslarımız, akciğerlerimizin parankim denilen yapıları ve kalp başta olmak üzere neredeyse tüm organ ve sistemlerimizin doğru düzgün çalışmaları…
İşte bu işlerin hepsi bizim bilincimizin dışında gerçekleşir, normali farkında olmamamızdır. Eğer nefes alıp-vermemizin farkına varmak zorunda kalmışsak bahsedilen bu sistemin bir yada birkaç yerinde sorun var demektir ki bu patolojiktir. Başka bir ifadeyle Nefes darlığı demek “nefes alıp vermemizin farkına varmamız” demektir; nefes alıp-verme sırasında ciddi bir iş yapıldığının farkına varmamız demektir. Nefes darlığı ya da biz sağlıkçıların sık kullandığı tabiriyle dispnenin birçok şekli vardır:
- Efor dispnesi/nefes darlığı: Hareketle, yaşıtlarına göre yokuş yukarı ya da düz yolda kişinin nefesinin kesildiğini hissetmesi hatta ileri aşamada durmak zorunda kalması durumudur
- Gece yatar yatmaz öksürükle, nefes darlığıyla uyanma ya da gecenin ortasında hava açlığıyla uyanmak, kalkma hatta camı açarak hava açlığı içinde olma halidir.
- Pozisyonel: sırt üstü ya da bir yanına yatınca birden nefesinin kesilmesi
- Allerjik: toz, duman, kokulu ortamlarda birden nefes alamaz hale gelme
Dakikalar, günler içinde alan nefes darlığı akut bir durumdur; haftalar, aylar, yıllar içinde olanı ise kronik dispne olarak tanımlanır.
Nefes darlığının bir çok nedenleri vardır: solunum sistemiyle, kalp-dolaşım hasstalıkları, kansızlık başta olmak üzere kan hastalıkları, kas-iskelet sistemi hastalıkları da en sık nefes darlığı sebepleridir. Klinikte en çok astım-bronşit-amfizem, KOAH başta olmak üzere solunum sistemi hastalıkları, kalp yetmezlikleri başta olmak üzere kalp hastalıkları sık nefes darlığına sebep olur. Nefes darlığının nedenini araştırmak için iyi bir anamnez, fizik muayene ve bunların yol göstericiliğinde laboratuvar, fonksiyonel, görüntüleme yöntemleri kullanılır.
